Het familiebedrijf is altijd een speler aan de keukentafel’ - Sociaal Economische Begeleiding
Agrarisch coach en vertrouwenspersoon Martine Nieuwlaar groeide op op een agrarisch familiebedrijf in Noord-Holland en leerde al jong hoe sterk bedrijf en familie met elkaar verweven zijn. “Bij agrarische families zit het bedrijf altijd aan tafel,” zegt ze. “Het bedrijf is een speler in de familie.”
Die verwevenheid maakt keuzes complex. Beslissingen over de toekomst van het bedrijf raken niet alleen de bedrijfsvoering, maar ook rollen binnen de familie, verwachtingen tussen generaties en persoonlijke identiteit. Martine maakte dat zelf van dichtbij mee in haar ouderlijk bedrijf. “Je neemt het bedrijf altijd mee, ook buiten werktijd. Dat vraagt om begeleiding die verder kijkt dan alleen de zakelijke kant.”
Bedrijf en mens samen bekijken
Juist vanuit die ervaring werkt Martine als procesbegeleider binnen Sociaal Economische Begeleiding (SEB). In deze begeleiding staat niet alleen het bedrijf centraal, maar ook de ondernemer en de familie. “Toekomstkeuzes gaan zelden alleen over cijfers,” zegt ze. “Ze raken relaties, emoties en onderlinge verhoudingen. SEB biedt ruimte om dat hele plaatje te bekijken.”
Martine is aangesloten bij de VAB en beschikt over de BAS-erkenning E1 en E3, gericht op persoonlijke en bedrijfsontwikkeling en bedrijfsopvolging. Mijn rol is om het gesprek te begeleiden en te helpen om zicht te krijgen op wat er werkelijk speelt.”
Wat vaak onuitgesproken blijft
In veel familiebedrijven lopen privé en zakelijk voortdurend door elkaar. Verwachtingen, rollen en onuitgesproken afspraken worden soms jarenlang meegenomen zonder dat ze expliciet worden benoemd. “Elk bedrijf heeft een geschiedenis en een dynamiek die van generatie op generatie wordt doorgegeven,” legt Martine uit. “Ook onderwerpen die moeilijk zijn of eerder zijn vermeden, blijven invloed houden. Juist die onderstroom kan samenwerking en besluitvorming blokkeren.”
In haar begeleiding maakt Martine regelmatig gebruik van het ijsbergmodel. “Wat zichtbaar is, is gedrag. Maar daaronder zitten overtuigingen, emoties en soms pijn. Denk aan het loslaten van een rol, spanning tussen ouders en kinderen of het vooruitzicht van bedrijfsbeëindiging. Als je alleen naar de bovenkant kijkt, mis je waar het echt knelt.”
Ruimte voor verschillen
Naast haar werk als agrarisch coach en procesbegeleider is Martine ook actief als ADHD-coach binnen de agrarische sector. ADHD speelt in ondernemerschap en samenwerking vaak een grotere rol dan wordt gezien. Het is geen beperking, maar een vorm van neurodiversiteit die leidt tot een andere manier van functioneren. Door samen te kijken naar hoe iemand denkt, keuzes maakt en energie inzet, ontstaat ruimte om te ondernemen op een manier die past bij de persoon én het bedrijf.
Die aandacht voor verschillen past volgens haar goed bij SEB. “Niet iedereen functioneert hetzelfde, maar iedereen moet wel een plek hebben in het geheel. Dat geldt voor familie, samenwerking en bedrijf.”
Naast het netwerk, niet in plaats daarvan
SEB-trajecten lopen via provinciale knooppunten, die de hulpvraag screenen en een passende procesbegeleider koppelen. De begeleiding is kosteloos tot maximaal 50 uur, maar vraagt wel inzet. “De ondernemer houdt altijd zelf de regie,” benadrukt Martine. “Ik werk naast het bestaande netwerk van de boer, niet in plaats daarvan. Accountants, bedrijfsadviseurs en notarissen blijven hun eigen rol houden.”
Privacy en neutraliteit zijn daarbij essentieel. “Ik rapporteer alleen op hoofdlijnen en nooit inhoudelijk. Ook als er vanuit beleid of gebiedsopgaven druk wordt ervaren, blijven wij neutraal. De keuzes liggen altijd bij de ondernemer zelf.”
Volgens Martine ligt daar de kracht van SEB. “Transitie naar een duurzaam en rendabel bestaan begint met erkennen dat bedrijf, familie en omgeving onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Pas als dat wordt gezien, ontstaat er ruimte om samen verder te kijken.”